وقتی تصمیم گرفتم نقاشی را جدی‌تر دنبال کنم، اولین قدمم رفتن به یک فروشگاه لوازم هنری بود. وسط قفسه‌هایی پر از بوم‌های نقاشی با شکل‌ها، اندازه‌ها و بافت‌های مختلف ایستاده بودم و نمی‌توانستم تصمیم بگیرم. فروشنده فقط با لبخند گفت: «بستگی داره چی می‌خوای بکشی!» و من واقعاً نمی‌دانستم. نه‌فقط اینکه قرار است چه بکشم، بلکه حتی نمی‌دانستم چرا این‌همه نوع بوم وجود دارد و کدامشان برای من مناسب‌تر است.

انتخابم اشتباه بود. بومی خریدم که رنگ اکریلیک را خوب نمی‌گرفت، سطحش موج برداشت و گوشه‌هایش تاب خورد؛ تجربه‌ای تلخ، اما آموزنده بود. همان اشتباه باعث شد بفهمم انتخاب درست بوم چقدر می‌تواند نقاشی را لذت‌بخش‌تر کند. در این مقاله، تجربه‌هایم را از انواع بوم نقاشی و کاربردهای واقعی‌شان با شما به اشتراک گذاشته‌ام؛ درست همان چیزی که کاش روز اول کسی برایم توضیح می‌داد.

بوم آماده یا بوم خام؟ تفاوت در یک تصمیم حیاتی

یکی از اولین تصمیم‌هایی که باید بگیرید، انتخاب بین بوم آماده یا بوم خام است.

بوم آماده (Pre-stretched canvas)

قبل‌از اینکه با دنیای انواع بوم نقاشی آشنا شوم، هر بومی که کشیده و بسته‌بندی شده بود، برایم خوب به نظر می‌رسید؛ اما بعد فهمیدم که اگر پارچه بوم ضعیف یا آسترش کم‌کیفیت باشد، نه رنگ درست پخش می‌شود و نه تصویر نهایی ماندگار است.

بوم آماده، رایج‌ترین گزینه‌ای است که در فروشگاه‌های هنری می‌بینید. این بوم‌ها معمولاً از پیش روی شاسی چوبی کشیده شده‌اند و یک یا چند لایه آستر (gesso) روی سطح آن‌ها زده شده است.

از مزایای این بوم‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آماده استفاده است؛ لازم نیست زحمت کشیدن پارچه یا آسترزدن را بکشید؛
• انتخابی عالی برای کلاس‌های هنری، تمرین‌های سریع یا سفارش‌های فوری است؛
• در بازار انواع بوم نقاشی آماده وجود دارد و از سایزهای کوچک تا تابلوهای بزرگ دیواری را شامل می‌شود.

چالش‌های این بوم‌ها عبارت‌اند از:

• در برندهای ارزان‌تر، ممکن است از پارچه ضعیف استفاده شده باشد یا آستر به‌اندازه کافی نزده باشند؛ بنابراین رنگ یا به خورد پارچه می‌رود یا روی سطح می‌لغزد؛
• بعضی بوم‌ها با گذر زمان شل می‌شوند و سطحشان حالت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد.

اگر می‌خواهید خیالتان راحت باشد، برای خرید بومی  که حداقل سه لایه آستر باکیفیت داشته باشد. در بین برندهای موجود، «بومیران» در بین برندهای ایرانی و «Winsor & Newton» در بین برندهای خارجی، مدل‌هایی حرفه‌ای و مقاوم تولید کرده‌اند که برای آثار جدی و فروشی هم قابل‌اعتمادند.

بوم خام (Raw canvas)

یک‌بار برای تمرین طراحی انتزاعی، وسوسه شدم با بوم خام کار کنم. آزادی داشتم، رنگ را کنترل می‌کردم و نتیجه‌ام فوق‌العاده شد؛ اما چون آستر نزده بودم، چند هفته بعد لکه‌های کپک روی بوم دیدم.

بوم خام، همان پارچه خامِ لینن یا کتانی است که هیچ‌گونه آستر یا کششی روی آن انجام نشده است. این بوم مناسب هنرمندانی است که کنترل کامل بر آماده‌سازی بوم خود را ترجیح می‌دهند و دوست دارند از انتخاب نوع پارچه گرفته تا مقدار آستر و میزان کشش را خودشان مدیریت کنند.

مزایای این بوم‌ها را می‌توان موارد زیر دانست:

• کنترل کامل روی آماده‌سازی سطح از انتخاب نوع آستر (gesso یا اکریلیک) گرفته تا میزان جذب رنگ؛
• گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای پروژه‌های بزرگ یا خلق آثار خاص و تجربی؛
• آزادی کامل در انتخاب کشش، بافت و حتی طراحی ترکیبی با دیگر متریال‌ها.

این بوم‌ها خالی از عیب نیستند و از معایبشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آماده‌سازی آن زمان‌بر و نیازمند مهارت است؛ اگر درست آستر نزده باشید، ممکن است بوم ترک بخورد یا کپک بزند؛
• اگر پارچه به‌درستی کشیده نشود، هنگام نقاشی دچار چین یا موج می‌شود.

اگر تازه‌کار هستید یا تجربه کافی در آماده‌سازی بوم ندارید، بهتر است به‌سراغ بوم خام نروید؛ مگر آن‌که دوره‌های آموزشی مربوط به آن را گذرانده باشید یا روی پروژه‌ای خاص کار می‌کنید که نیاز به آزادی بیشتر دارد.

انواع بوم نقاشی از نظر نوع پارچه

انتخاب پارچه برای بوم بسیار مهم است. هر نوع پارچه، ویژگی خاصی دارد که روی کیفیت کار، نوع تکنیک و حتی ماندگاری اثر شما تأثیر می‌گذارد. در ادامه نگاهی عمیق‌تر به دو نوع رایج آن می‌اندازیم.

بوم کتان (Cotton Canvas)

بوم کتان یا کتان داک (Cotton duck) از پارچه‌ای با بافت متراکم ساخته شده که به‌خاطر دوام بالا محبوب است. این نوع بوم مقرون‌به‌صرفه، انعطاف‌پذیر و مقاوم در برابر مواد شیمیایی است؛ به‌همین‌دلیل گزینه‌ای عالی برای نقاشان مبتدی محسوب می‌شود. بوم کتان کشیده‌شده در دو نوع بوم ضخیم دوبل برای پشتیبانی بیشتر و بوم نازک برای نقاشی با رنگ سبک عرضه می‌شود.

مزایای این نوع بوم عبارت‌اند از:

• مقرون‌به‌صرفه: قیمت مناسب‌تری دارد و برای شروع کار یا تمرین‌های مکرر گزینه‌ای اقتصادی است؛
• نرم و انعطاف‌پذیر: کشیدن آن روی شاسی، حتی با دست راحت‌تر است؛
• سازگار با رنگ‌های متنوع: به‌ویژه برای رنگ اکریلیک، گواش و تکنیک‌های ترکیبی عالی است.

چالش‌هایی که هنگام کار با انواع بوم نقاشی کتان ممکن است با آن‌ها مواجه شوید، عبارت‌اند از:

• احتمال موج‌دارشدن: اگر به‌درستی کشیده نشود یا ضخامت کم داشته باشد، وسط بوم به‌مرور شل می‌شود؛
• جذب بالا در مدل‌های ارزان: در صورت کیفیت پایین، رنگ‌ها به‌جای نشستن روی سطح در دل پارچه فرو می‌روند.

مدیوم‌های زیر روی بوم کتان قابل‌استفاده هستند:

• رنگ اکریلیک؛
• رنگ روغن؛
• آبرنگ (نیاز به پرایمر دارد)؛
• رنگ گواش؛
• مداد طراحی؛
• ماژیک.

بوم لینن (Linen Canvas)

لینن ماده‌ای ممتاز و سطحی عالی برای نقاشی است. بومی را که بافتش ریز و متراکم است، سطحی صاف و یکنواخت دارد و آن‌قدر باکیفیت است که انگار تابلوی داوینچی روی آن شکل گرفته است، تصور کنید. بوم لینن در بافت‌های مختلف از نرم تا زبر تولید می‌شود و اگرچه از بوم کتان گران‌تر است؛ اما الیاف طبیعی‌تر و دوام بیشتری دارد. این بوم برای هنرمندانی مناسب است که می‌خواهند آثارشان ماندگار باشد.

مزایای بوم‌های لینن شامل موارد زیر هستند:

• دوام طولانی‌مدت: این بوم‌ها می‌توانند دهه‌ها بدون افت کیفیت باقی بمانند؛ حتی در شرایط آب‌وهوایی مختلف؛
• سطح یکنواخت و ایدئال: برای تکنیک‌های دقیق مثل گلیزینگ (Glazing) یا طراحی‌های مینیاتوری که نیاز به جزئیات بالا دارند، عالی هستند؛
• کم‌کشش ولی مستحکم: پس‌از کشیدن صحیح، به‌ندرت دچار موج یا افتادگی می‌شوند.

چالش‌هایی که ممکن است با آن‌ها مواجه شوید، عبارت‌اند از:

• قیمت بالا: به‌دلیل فرایند تولید پیچیده‌تر و کیفیت بالا، معمولاً دو تا سه برابر کتان قیمت دارند؛
• نیاز به مهارت در کشیدن روی شاسی: پارچه لینن سخت‌تر و مقاوم‌تر است که کشیدنش برای تازه‌کارها ممکن است دشوار باشد.

مدیوم‌های زیر روی بوم لینن قابل‌استفاده هستند:

• رنگ اکریلیک؛
• رنگ روغن؛
• رنگ گواش؛
• آبرنگ (نیاز به پرایمر دارد)؛
• مداد طراحی؛
• ماژیک.

اگر نقاشی حرفه‌ای هستید، برای فروش کار می‌کنید، یا قصد دارید اثری خلق کنید که سال‌ها روی دیوار بماند، بوم لینن انتخاب شایسته‌ای است.

همچنین می توانید مقاله بهترین جنس پارچه بوم را نیز برای اطلاعات بیشتر مطالعه کنید.

انواع بوم نقاشی از نظر شکل

فقط پارچه نیست که مهم است، شکل بوم هم اهمیت دارد. وقتی نوع پارچه‌تان را انتخاب کردید، نوبت به تصمیم‌گیری درباره شکل و ساختار بوم می‌رسد. بوم‌ها فقط به‌صورت قاب‌دار نیستند؛ بسته به پروژه‌ای که دارید، گزینه‌های زیر هم اهمیت زیادی پیدا می‌کنند:

بوم گرد (Round Canvas)

این نوع بوم از جنس کتان داک ساخته می‌شود و برای تغییر سبک نقاشی بسیار مناسب است. اگر می‌خواهید تکنیک‌های ریختن رنگ اکریلیک را امتحان کنید، کلاژهای سبک یا نقاشی‌های آبستره خاص خلق کنید، بوم گرد انتخاب خوبی است.

مدیوم‌هایی که روی بوم گرد قابل‌استفاده هستند، عبارت‌اند از:

• رنگ اکریلیک؛
• جوهر اکریلیک؛
• رنگ روغن؛
• رنگ گواش؛
• آبرنگ (نیاز به پرایمر دارد)؛
• مداد طراحی؛
• ماژیک.

برای اشنایی با انواع رنگ اکریلیک پیشنهاد میکنم این مقاله را بخوانید.

بوم رول (Canvas Rolls)

رول‌های بوم برای هنرمندانی که قصد دارند بوم را خودشان بکشند، گزینه‌ای عالی هستند. این رول‌ها در دو جنس کتان و لینن با بافت‌ها و وزن‌های مختلف عرضه می‌شوند و برای شخصی‌سازی بوم بسیار مناسب‌اند. همچنین می‌توان بین بوم آستردار و بدون آستر انتخاب کنید. ویژگی‌های این بوم‌ها عبارت‌اند از:

• برای ساخت بوم‌های بزرگ یا سفارشی در متراژ بالا فروخته می‌شوند؛
• آزادی در انتخاب فریم و کشش وجود دارد؛
• نیاز به ابزار و تجربه دارد تا پارچه صاف و یکدست روی شاسی کشیده شود.

اگر با هنرمند گرافیتی یا نقاش دیواری همکاری می‌کنید، بوم رولی گزینه‌ای طلایی است؛ بعداز اتمام کار می‌توانید بوم را قاب یا لوله و برای ارسال آماده‌اش کنید.

مدیوم‌های قابل‌استفاده روی رول بوم عبارت‌اند از:

• رنگ اکریلیک؛
• جوهر اکریلیک؛
• رنگ روغن؛
• رنگ گواش؛
• آبرنگ (نیاز به پرایمر دارد)؛
• مداد طراحی؛
• ماژیک.

پنل و تخته بوم (Canvas Panels and Boards)

این نوع بوم، جایگزینی سبک‌تر برای بوم‌های کشیده‌شده سنتی است و از مواد مختلفی مانند چوب، پارچه کتان، خاک رس کائولن و لینن ساخته می‌شود. این پنل‌ها برای نصب با قاب یا بدون قاب بسیار مناسب هستند.

چه مدیوم‌هایی روی پنل و تخته بوم قابل‌استفاده هستند؟

• رنگ‌های هنری؛
• ابزار اسکرچ‌بورد؛
• مداد گرافیتی؛
• پاستل؛
• جوهر؛
• قلم هنری؛
• ماژیک.

حالا که با انواع بوم نقاشی آشنا شده‌ام، سه سؤالی که قبل‌از خرید هر بوم از خودم می‌پرسم، این‌ها هستند:

• با چه نوع رنگی کار می‌کنم؟ (اکریلیک؟ روغن؟ گواش؟)
• بومم قرار است کجا استفاده شود؟ (تمرین شخصی؟ نمایشگاه؟ فروش آنلاین؟)
• چقدر بودجه دارم و آیا ارزش دارد برای کیفیت بالاتر، بیشتر هزینه کنم؟

سخن پایانی

پس‌از آشنایی با انواع بوم نقاشی، انتخاب بوم مناسب، اولین قدم برای خلق اثری ماندگار است. پیشنهاد می‌کنم همین حالا تکنیک نقاشی و بودجه خود را مشخص کنید، سپس به یک فروشگاه هنری سر بزنید یا آنلاین جست‌وجو کنید. اگر مبتدی هستید با یک بوم کتان 50×70 سانتی‌متری شروع کنید و تجربه کسب کنید. اگر حرفه‌ای هستید، روی یک بوم لینن باکیفیت سرمایه‌گذاری کنید. هرچه زودتر شروع کنید، زودتر اثر بعدی‌تان را خلق خواهید کرد. شما تابه‌حال چه تجربه اشتباه یا درستی در خرید بوم داشته‌اید؟ چه چیزی باعث شد انتخابتان درست یا اشتباه از آب دربیاید؟ در بخش نظرات بنویسید تا با هم یاد بگیریم.