آسمان نارنجی پشت پنجره این‌قدر جذاب بود که تصمیم گرفتم آن را روی بوم جاودانه کنم. در مغازه لوازم هنری، بدون فکر، قلم‌مویی را که به‌نظرم خوب بود، برداشتم و تصور کردم با چند ضربه استادانه، غروب را زنده می‌کنم؛ اما در واقعیت، رنگ‌ها روی بوم مثل لکه‌های بی‌معنی پخش شدند.

آن تجربه تلخ باعث آغاز سفری شد که من را با دنیای شگفت‌انگیز قلم‌موها آشنا کرد. قلم‌مو فقط یک ابزار نیست؛ راوی قصه‌ای است که روی بوم خلق می‌کنید. انتخاب درست آن می‌تواند نقاشی‌تان را به یک اثر هنری تبدیل کند یا آن را به یک کابوس بکشاند. درک شکل‌های مختلف قلم‌مو و نوع الیاف آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا هنگام خرید قلم‌موهای جدید تصمیم‌های بهتری بگیرید و ابزارهایی را انتخاب کنید که از کار با آن‌ها لذت ببرید. در این مقاله به بررسی انواع قلم مو نقاشی، کاربردهای آن‌ها و چند نکته و ترفند مفید خواهیم پرداخت؛ پس تا انتها همراه باشید.

چرا انتخاب قلم‌مو مهم است؟

تصور کنید یک جراح با چاقوی آشپزخانه بخواهد عمل کند. در نقاشی هم همین‌طور است. قلم‌مو ابزار اصلی هنرمند است. هر نوع قلم‌مو برای سبک و تکنیک خاصی طراحی شده است و انتخاب نادرست در هنگام خرید قلم مو می‌تواند ساعت‌ها زحمت شما را به هدر بدهد.

درحالی‌که آشنایی با ابزارهایتان پایه محکمی برای نقاشی ایجاد می‌کند، مهم‌ترین نکته این است که انواع قلم مو و شکل‌هایی را پیدا کنید که با آن‌ها راحت هستید. اگر به‌خوبی از یک قلم‌مو مراقبت کنید، می‌تواند سال‌ها برایتان کار کند؛ بنابراین وقت بگذارید تا قلم‌موهایی را که در کارتان مؤثرتر هستند، پیدا کنید.

انواع قلم مو براساس جنس مو

قلم‌موها از نظر جنس مو به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: طبیعی و مصنوعی. هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. در ادامه نگاهی دقیق‌تر به آن‌ها می‌اندازیم.

قلم‌موهای طبیعی

قلم‌موهای طبیعی از موهای حیواناتی مانند خوک، سمور، سنجاب یا گوسفند ساخته می‌شوند. این قلم‌موها به‌دلیل توانایی بالایشان در نگه‌داشتن رنگ و ایجاد بافت‌های نرم بین هنرمندان حرفه‌ای محبوب‌اند.

ویژگی‌های این نوع قلم‌موها عبارت‌اند از:

• سمور (Kolinsky Sable): گران‌قیمت‌ترین نوع قلم‌مو و بسیار نرم، انعطاف‌پذیر و مناسب برای جزئیات ظریف در آبرنگ و رنگ روغن است. یک قلم‌موی سمور باکیفیت می‌تواند تا 200 میلی‌لیتر رنگ را در خود نگه دارد؛ درحالی‌که قلم‌موهای معمولی تنها 50 تا 100 میلی‌لیتر ظرفیت دارند؛
• خوک (Hog Bristle): این نوع قلم‌مو، زبر، محکم و مناسب برای رنگ روغن و اکریلیک است. قلم‌موهای خوک برای ایجاد بافت‌های خشن و ضربات پرانرژی عالی‌اند؛
• سنجاب (Squirrel): قلم‌موی تهیه‌شده از موی سنجاب بسیار نرم و مناسب برای آبرنگ است؛ اما به‌دلیل شکنندگی، نیاز به مراقبت بیشتری دارند.

مزایای انواع قلم مو تهیه‌شده از موی طبیعی عبارت‌اند از:

• پخش رنگ یکنواخت؛
• مناسب برای تکنیک‌های پیشرفته؛
• دوام بالا با نگهداری مناسب.

معایب آن‌ها را می‌توان موارد زیر دانست:

• قیمت بالا؛
• حساسیت به مواد شیمیایی؛
• مسائل اخلاقی مرتبط با استفاده از موهای حیوانی.

با انواع مداد رنگی نیز در مقاله لینک شده می توانید آشنا شوید

قلم‌موهای مصنوعی

این نوع قلم‌موها از نایلون یا پلی‌استر ساخته می‌شوند و گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و اخلاقی هستند.

ویژگی‌های آن‌ها عبارت‌اند از:

• انعطاف‌پذیری متوسط تا بالا؛
• مناسب برای اکریلیک، آبرنگ و گاهی رنگ روغن؛
• تنوع زیاد در شکل و اندازه.

مزایای این قلم‌موها را می‌توان موارد زیر دانست:

• قیمت مناسب؛
• مقاوم در برابر مواد شیمیایی؛
• مناسب برای مبتدیان.

معایب آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

• ظرفیت کمتر در نگه‌داشتن رنگ؛
• دوام کمتر نسبت به قلم‌موهای طبیعی باکیفیت.

انواع قلم مو براساس شکل و کاربرد

در ادامه به معرفی دقیق‌تر انواع قلم مو از نظر شکل و کاربرد می‌پردازیم:

قلم‌موی گرد (Round)

طبق گفته سایت princetonbrush قلم‌موهای گرد یکی از رایج‌ترین انواع قلم مو در نقاشی هستند. این قلم‌موها در اندازه‌ها و انواع متنوع الیاف عرضه و ابزاری همه‌کاره برای هر نقاش، تصویرگر یا طراح محسوب می‌شوند.

قلم‌موهای گرد با نوک تیز و نوک صاف موجود هستند که هرکدام برای کاربردهای متفاوتی مناسب‌اند. نوک‌تیزها برای ایجاد جزئیات و خطوط با ضخامت متغیر (بسته به میزان فشار) بسیار مناسب هستند. نوک‌صاف‌ها هم برای پرکردن رنگ‌ها با حرکات خط‌خطی از زاویه کناری استفاده می‌شوند و بافتی خشن ایجاد می‌کنند.

قلم‌موی تخت (Flat)

یکی دیگر از شکل‌های همه‌کاره، قلم‌موی تخت است. این قلم‌موها معمولاً ضخیم‌تر هستند تا مقدار بیشتری رنگ جذب کنند و می‌توان آن‌ها را قبل‌از رنگ‌زدن مرطوب کرد تا رنگ را نازک‌تر و یک‌دست‌تر روی سطح اعمال کنند. لبه صاف این قلم‌موها، امکان ایجاد خطوط دقیق و لبه‌دار را فراهم می‌کند.

قلم‌موهای تخت کوچک‌تر معمولاً دارای موهای بلندتری هستند که به‌خوبی سطح را پوشش می‌دهند و حرکت رنگ را روان‌تر می‌کنند. این قلم‌موها برای حرکات نرم و بلند بسیار مناسب‌اند و حس حرکت و ژست در رنگ‌آمیزی ایجاد می‌کنند. هنگام استفاده با رنگ‌های باکیفیت روغنی یا اکریلیک، این قلم‌موها می‌توانند غنای رنگ را به‌خوبی نمایش دهند.

قلم‌موی برایت (Bright)

قلم‌موی برایت نوعی قلم‌موی تخت اما با ویژگی‌های خاص خودش است. این قلم‌مو موهای کوتاه‌تری دارد و به‌همین‌دلیل در تماس با سطح مقاومت بیشتری ایجاد می‌کند و برای حرکات کوتاه و قوی بسیار مناسب است. سفتی موها می‌تواند متفاوت باشد؛ اما معمولاً برایت از سخت‌ترین انواع قلم‌مو است و برای ایجاد بافت‌های سخت با رنگدانه‌های سنگین بی‌نظیر است.

قلم‌موی فیلبرت (Filbert)

قلم‌موهای فیلبرت ترکیبی از تخت و گرد هستند. به این صورت که موهای بلند و نوک صافT اما لبه‌های گرد دارند. تفاوت اصلی فیلبرت با قلم‌موی تخت در لبه‌های منحنی آن است که به هنرمند اجازه می‌دهد نشانه‌های متنوعی با لبه‌های نرم‌تر ایجاد کند.

این نوع قلم‌مو به‌ویژه مورد علاقه نقاشان فیگوراتیو است و بسته به نحوۀ گرفتن قلم‌مو می‌توان جلوه‌های متفاوتی از پوشش یک‌دست بدون رد قلم تا بافت‌های خش‌دار در لبه‌های رنگ از آن گرفت. انواع قلم مو فیلبرت در اندازه‌ها و جنس‌های مختلفی تولید می‌شوند و بسته به نوع الیاف و ضخامت رنگ، نتایج متفاوتی می‌دهند.

قلم‌موی ماتلر (Mottler)

قلم‌موی ماتلر شبیه‌ترین نوع به برس‌های معمول نقاشی ساختمانی است. این نوع قلم‌مو با الیاف مصنوعی یا طبیعی تولید می‌شود و کاربردهای متنوعی در فرایند نقاشی دارد. از ماتلر می‌توان در آماده‌سازی بوم، آسترکاری، رنگ‌گذاری اولیه یا اجرای رنگ‌ در سطح وسیع استفاده کرد. این نوع قلم‌مو حجم زیادی از رنگ را در خود نگه می‌دارد و برای اجرای وارنیش هم بسیار مناسب است. ماتلر بسیاری از جلوه‌هایی را که با قلم‌موهای تخت ایجاد می‌شوند در مقیاس بزرگ‌تر دارد.

قلم‌مو لاینر (Liner)

قلم‌موهای لاینر شبیه به قلم‌موهای گرد، اما بسیار ظریف‌تر و معمولاً با موهای بلندتر هستند. این موهای بلندتر باعث می‌شود که قلم‌مو مقدار بیشتری رنگ را در خود نگه دارد و خطوطی بلند و روان ایجاد کند. چه از رنگ روغن، اکریلیک، جوهر یا آبرنگ استفاده کنید، قلم‌موی لاینر گزینه‌ای عالی برای افزودن جزئیات و پویایی به آثار شماست. کاربرد رایج دیگر این قلم‌موها خوشنویسی و نوشتار است. این نوع قلم‌موها در اندازه‌های مختلفی عرضه می‌شوند و برای اضافه‌کردن جزئیات ظریف، هایلایت‌ها یا نوشتار بسیار مفیدند.

قلم‌مو ماپ (Mop)

قلم‌موهای ماپ دارای موهای نرم و سری گرد هستند و بیشتر در نقاشی آبرنگ به کار می‌روند؛ اما برای انواع دیگر رنگدانه‌ها هم مفید هستند. در استفاده از آبرنگ، این نوع قلم‌مو انتخابی مؤثر برای پوشاندن سطح‌های وسیع با رنگ رقیق (واش) است.

از دیگر کاربردهای قلم‌موی ماپ می‌توان به ترکیب رنگ‌های روغنی، نرم‌کردن لبه‌ها و ایجاد پیوستگی طبیعی بین نواحی مختلف نقاشی مثلاً ترکیب سایه‌های مختلف ابرها در آسمان اشاره کرد.

استفاده دیگر از ماپ برای لعاب‌کاری (glazing) است. موهای نرم و سر گرد این نوع قلم‌مو باعث می‌شود تا هنگام اعمال لعاب اثری از رد قلم‌مو یا لبه‌های سخت باقی نماند. همچنین وقتی قلم‌مو خشک استفاده شود برای چسباندن تصاویر انتقالی یا کلاژ بدون آسیب به متریال هم بسیار مناسب است.

با انواع بوم نقاشی در این مقاله اشنا شوید

قلم‌مو زاویه‌دار (Angled)

قلم‌موهای زاویه‌دار یکی از شکل‌های بسیار کاربردی در استودیوهای نقاشی هستند. اگرچه این قلم‌موها گاهی در ست‌ها نادیده گرفته می‌شوند؛ اما وجود آن‌ها هم مفید و هم ضروری است.

قلم‌موهای زاویه‌دار امکان تغییر سریع بین خطوط نازک و ضخیم را فراهم می‌کنند و برای نقاشی مناظر طبیعی یا فرم‌های ارگانیک بسیار مناسب هستند. چه بخواهید با حرکت زاویه‌ای قلم‌مو حسی از حرکت در چمن‌ها ایجاد کنید یا ناحیه‌ای از رنگ را پر کنید یا بافت ایجاد کنید، قلم‌موهای زاویه‌دار بسیار کارآمد خواهند بود.

علاوه‌براین، شکل خاص آن‌ها باعث می‌شود در هنگام کار با بوم‌های عمودی (مثلاً روی سه‌پایه) کنترل بیشتری داشته باشید و در کارهای دقیق یا نوشتار، راحت‌تر عمل کنید.

قلم‌مو خنجری و خنجری استریپر (Dagger & Dagger Striper)

قلم‌موهای خنجری شبیه به فیلبِرت هستند؛ اما نصف موهایشان به‌صورت زاویه‌دار حذف شده است. این قلم‌موها برای ایجاد شکل‌های اشکی، از لبه گرد و پهن تا نوک ظریف، بسیار مناسب هستند.

قلم‌موهای خنجری در نقاشی‌های گیاهی کاربرد زیادی دارند و به ایجاد فرم‌هایی با حس طبیعی در گل‌ها و برگ‌ها کمک می‌کنند. می‌توانید چند رنگ را هم‌زمان روی قلم‌مو قرار دهید و با کشیدن آن روی سطح، شکل‌هایی پرانرژی خلق کنید. این ویژگی در نقاشی طبیعت بی‌جان بسیار کاربردی است. همچنین قلم‌موی خنجری انتخابی عالی برای خلق آثار انتزاعی با رنگ‌های متنوع است و به دلیل شکل خاص آن می‌توان رنگ را در نواحی مختلف قلم‌مو بارگذاری و با یک حرکت، خطوطی با چند رنگ ایجاد کرد.

قلم‌موی خنجری استریپر هم شکل مشابهی دارد؛ اما برش موها زاویه‌دارتر و مشخص‌تر است. همان‌طور که از نامش پیداست، این نوع قلم‌مو برای کشیدن خطوط یا نوارها فوق‌العاده مناسب است.

قلم‌مو پنکه‌ای (Fan)

قلم‌موهای پنکه‌ای دارای موهای نرم و شکلی شبیه به بادبزن دستی هستند. موهای این قلم‌موها معمولاً نازک‌ترند و به‌صورت لایه‌ای روی هم قرار نمی‌گیرند تا از برداشتن رنگ زیاد جلوگیری شود. این ویژگی باعث می‌شود که قلم‌موهای پنکه‌ای برای ترکیب رنگ‌هایی که قبلاً روی سطح قرار گرفته‌اند، به‌خصوص در نواحی‌ای که نیاز به افکت محو یا ایجاد گرادیان نرم دارید، مناسب باشند؛ اما کارایی این قلم‌موها فقط به ترکیب محدود نمی‌شود. موهای نازک آن‌ها برای ایجاد هایلایت‌های طبیعی در مناطق تیره با استفاده از رنگ خشک بسیار مناسب هستند.

همچنین از این قلم‌موها می‌توان برای ایجاد بافت استفاده کرد. قلم‌موی پنکه‌ای را به‌خصوص در آثار ترکیبی (mixed media) می‌توان با حرکات مختلف روی سطح به کار برد تا حس عمق یا حرکت ایجاد شود. همچنین برای افکت‌های خال‌خالی (stippling) یا پاشیدن رنگ (splatter)، وقتی که رنگ را با ضربه به سطح منتقل می‌کنید، کاربرد دارد.

برس استیپلر (Stippler)

برس‌های استیپلر دارای سری‌های گرد و کوتاه هستند و بسته به نوع مویی که در ساخت آن‌ها استفاده شده است با تراکم‌های مختلف تولید می‌شوند؛ به‌عنوان‌مثال، موی خوک برس مقاوم‌تری ایجاد می‌کند؛ درحالی‌که موهای نرم‌تر اجازه می‌دهند نوک برس هنگام اعمال رنگ، بیشتر باز و پخش شود.

این نوع برس معمولاً برای نقاشی پوشش گیاهی یا خز به کار می‌رود و بیشتر به‌خاطر توانایی‌اش در ایجاد بافت شناخته می‌شود. هنگام استفاده با حرکت ضربه‌ای (دَب‌دَبِه‌ای)، این فرم برس می‌تواند بافت‌های متراکم و سیم‌مانند ایجاد کند که بستگی به رنگ‌های استفاده‌شده و سرعت اعمال آن دارد.

برس‌های استیپلر به‌دلیل توانایی بالا در ایجاد بافت، ابزار مناسبی برای خلق نقاشی‌های انتزاعی و بازنمایی‌کننده هستند و با توجه به سختی نوع موی انتخابی، بافت‌های متفاوتی ایجاد می‌کنند. همچنین فشار دست، زاویه و حرکت برس نقش مهمی در نتیجه نهایی دارند. به‌همین‌دلیل، برس استیپلر گزینه‌ای جذاب برای آزمایش و تجربه در خلق بافت‌های مختلف است و به شما کمک می‌کند تا قابلیت‌های متنوع آن را در نقاشی کشف کنید.

برندهای برتر قلم‌مو نقاشی

در این بخش از معرفی انواع قلم مو به بررسی برخی از برندهای برتر تولیدکننده این محصول در ایران می‌پردازیم.

• ره‌آورد: برند ایرانی ره‌آورد با تولید قلم‌موهایی با موهای مصنوعی مقاوم و دسته‌های خوش‌دست برای تمرین و کارهای روزمره بسیار مناسب است. قلم‌موهای ره‌آورد برای رنگ‌های گواش و اکریلیک، عملکردی روان و قابل‌کنترل دارند؛
• خرم: عملکرد قلم‌موهای این برند در نقاشی آبرنگ یا کارهای تزئینی بسیار خوب است و دوام بالایی هم دارند. اگر به‌دنبال قلم‌مویی با قیمت مناسب و ماندگاری بالا برای تمرین، پروژه‌های مدرسه‌ای یا حتی تزئینات دیواری هستید، خرم برندی قابل‌اعتماد است؛
• پارس آرتیست: این برند ایرانی با طراحی قلم‌موهایی دقیق، دارای موهای نرم و دسته‌های مقاوم، عملکرد فوق‌العاده‌ای دارد.

سخن پایانی

اگر می‌خواهید نقاشی را حرفه‌ای دنبال کنید، باید ابزارهای حرفه‌ای انتخاب کنید. خرید یک قلم‌موی خوب، سرمایه‌گذاری است؛ نه هزینه. برای شروع می‌توانید یک ست پایه از سه نوع قلم‌مو (گرد، تخت، بادبزنی) تهیه و آن‌ها را در پروژه‌های مختلف تست کنید. برای خرید بهترین انواع قلم مو به وب‌سایت حامین مراجعه کنید. این فروشگاه با عرضه انواع قلم‌مو از برندهای معتبر و دیگر انواع لوازم نقاشی و لوازم تحریر به شما کمک می‌کند تا شروع حرفه‌ای داشته باشید.

آسمان نارنجی پشت پنجره این‌قدر جذاب بود که تصمیم گرفتم آن را روی بوم جاودانه کنم. در مغازه لوازم هنری، بدون فکر، قلم‌مویی را که به‌نظرم خوب بود، برداشتم و تصور کردم با چند ضربه استادانه، غروب را زنده می‌کنم؛ اما در واقعیت، رنگ‌ها روی بوم مثل لکه‌های بی‌معنی پخش شدند.

آن تجربه تلخ باعث آغاز سفری شد که من را با دنیای شگفت‌انگیز قلم‌موها آشنا کرد. قلم‌مو فقط یک ابزار نیست؛ راوی قصه‌ای است که روی بوم خلق می‌کنید. انتخاب درست آن می‌تواند نقاشی‌تان را به یک اثر هنری تبدیل کند یا آن را به یک کابوس بکشاند. درک شکل‌های مختلف قلم‌مو و نوع الیاف آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا هنگام خرید قلم‌موهای جدید تصمیم‌های بهتری بگیرید و ابزارهایی را انتخاب کنید که از کار با آن‌ها لذت ببرید. در این مقاله به بررسی انواع قلم مو نقاشی، کاربردهای آن‌ها و چند نکته و ترفند مفید خواهیم پرداخت؛ پس تا انتها همراه باشید.