وقتی کسی تازه‌کار است، معمولاً درگیر رنگ و کاغذ می‌شود و قلمو، آن رابط بین ذهن و کاغذ، گاهی نادیده گرفته می‌شود. انتخاب یک قلموی مناسب می‌تواند تفاوتی به‌اندازه «لکه قهوه» و «غروب کنار دریا» ایجاد کند؛ اما تصور کنید رنگ و کاغذ خود را انتخاب کرده‌اید و مشتاق شروع نقاشی هستید؛ چگونه باید بدانید که کدام قلم‌مو را انتخاب کنید؟ در این مقاله وارد دنیای انواع قلمو آبرنگ می‌شویم تا به شما کمک کنیم قلم‌مویی را پیدا کنید که برایتان مناسب است.

درک آناتومی قلم‌مو

پیش‌از آنکه به بررسی برخی ویژگی‌های خاص انواع قلمو آبرنگ بپردازیم، خوب است ابتدا با آناتومی و اصطلاحات مربوط به قلم‌ موها آشنا شوید.

شما می‌توانید آناتومی پایه‌ی یک قلم‌مو را به سه قسمت تقسیم کنید: سر، فرول و دسته.

• سر قلم‌مو (Brush Head): سر قلم‌مو بخشی از قلم‌موی شماست که موها در آن قرار دارند. موی قلم‌موی شما می‌تواند از موی طبیعی، الیاف مصنوعی یا ترکیبی از هر دو تشکیل شده باشد؛
• نوک (Tip): وقتی از نوک صحبت می‌کنیم، منظورمان انتهایی‌ترین بخش قلم‌مو است؛
• شکم (Belly): شکم قسمت کمی متورم سر قلم‌مو، بالای فرول است؛ جایی که قلم‌مو ضخیم‌ترین بخش خود را دارد. این اصطلاح را ممکن است در توصیف قلم‌موهای گرد و کویل مشاهده کنید. شکم قلم‌مو مانند یک مخزن عمل می‌کند و رنگ یا جوهری را که با آن کار می‌کنید، نگه می‌دارد. هرچه شکم بزرگ‌تر باشد، میزان رنگی که قلم‌مو نگه می‌دارد بیشتر خواهد بود؛
• پاشنه (Heel): پاشنه قلم‌مو جایی است که موهای سر قلم‌مو به فرول متصل می‌شوند؛
• فرول (Ferrule): فرول، حلقه فلزی است که بین موهای قلم‌مو و دسته قرار می‌گیرد و آن‌ها را به هم متصل نگه می‌دارد. بیشتر فرول‌ها از برنج با روکش نیکل ساخته شده‌اند که در برابر خوردگی و ترک‌خوردگی مقاوم هستند؛
• دسته (Handle): دسته یک قلم‌موی آبرنگ معمولاً از چوب رنگ‌شده و لاک‌خورده ساخته شده است. روی دسته ممکن است اطلاعات مختلفی شامل اندازه، نام سازنده، شماره سری و نام شکل وجود داشته باشد که به شما در شناسایی قلم‌مو کمک می‌کند. بیشتر انواع قلمو آبرنگ دسته‌های کوتاه دارند تا کار از نزدیک آسان‌تر باشد؛ اما استثناهایی هم وجود دارد.

همچنین می توانید با انواع قلم مو نقاشی در این مقاله اشنا شوید.

چه ویژگی‌هایی را باید در یک قلم‌موی آبرنگ در نظر بگیرد؟

قلموهای آبرنگ نسبت به قلموهای اکریلیک یا روغن، نرم‌تر، پرجذب‌تر و انعطاف‌پذیرترند؛ چون آبرنگ با آب ترکیب می‌شود و نیاز به حرکات روان و کنترل‌شده دارد. ویژگی‌هایی که در خرید انواع قلمو آبرنگ باید در نظر بگیرید، عبارت‌اند از:

ظرفیت رنگ و بارگیری

نقاشی آبرنگ اغلب با لایه‌های پهن و پررنگ رنگ شناخته می‌شود. به‌همین‌دلیل شاید مهم‌ترین ویژگی یک قلم‌موی آبرنگ، توانایی آن در نگه‌داشتن مقدار زیادی آب باشد. قلم‌موی شما نه‌تنها باید بتواند حجم مناسبی از رنگ را در خود نگه دارد، بلکه باید جریان یکنواختی از رنگ را از نوک قلم‌مو به وجود بیاورد. هیچ‌چیز بدتر از این نیست که مجبور باشید مدام قلم‌موی خود را دوباره در رنگ فرو ببرید یا اینکه ضربه‌های قلم‌مو به‌درستی رنگ نداشته باشند؛ چون رنگ به‌درستی جریان پیدا نمی‌کند.

اسنپ و اسپرینگ (بازگشت‌پذیری و ارتجاع)

این دو ویژگی مهم تعیین می‌کنند که چه تکنیک‌هایی می‌توانید با انواع قلمو آبرنگ استفاده کنید. هر دو ویژگی به توانایی قلم‌مو در حفظ شکل اصلی خود مربوط می‌شوند. اسنپ خوب به این معنی است که قلم‌مو به‌شکل اصلی خود بازمی‌گردد و اسپرینگ مشخص می‌کند که قلم‌مو هنگام نقاشی چقدر شکل خود را حفظ می‌کند.

نوک ظریف

اگر روی جزئیات ظریف کار می‌کنید، ضروری است که یک قلم‌موی گرد نوک خود را به‌خوبی نگه دارد. قلم‌مویی با نوک ظریف، کنترل بیشتری روی ضربات شما ایجاد می‌کند. این ویژگی به‌ویژه هنگام کار روی بخش‌های ظریف یا زمانی که نیاز دارید خطوط دقیق بکشید، بسیار مفید است.

انواع قلمو آبرنگ از نظر مو

قبلاً تصور می‌شد که موی طبیعی بهترین انتخاب برای نقاشی آبرنگ است؛ اما تکنولوژی ساخت الیاف مصنوعی از زمان معرفی اولیه‌اش تاکنون جهش بزرگی داشته است. این پیشرفت نه‌تنها انتخاب برای خرید قلم‌موها را بسیار گسترده‌تر کرده است، بلکه برخی از قلم‌موهای مصنوعی امروزی رقابت جدی‌ای با انواع قلموی آبرنگ با موی طبیعی دارند.

موی طبیعی

موی حیوانی به‌طور طبیعی با ساختار ارگانیک خود مناسب نقاشی آبرنگ است. سطح هر مو هزاران فلس ریز و درهم‌قفل‌شونده دارد که در طبیعت، این ساختار سطح موی حیوان را افزایش می‌دهد و به گرم نگه‌داشتن آن کمک می‌کند.

در قلم‌موهای آبرنگ، این ساختار به‌نفع ما عمل می‌کند؛ چراکه مایع را جذب می‌کند و نگه می‌دارد. این جذب بیشتر، ظرفیت نگهداری رنگ را افزایش می‌دهد و کنترل بیشتری در کاربرد رنگ فراهم می‌کند.

موی مصنوعی

نایلون و پلی‌استر دو ماده رایج در ساخت قلم‌موهای مصنوعی هستند. این الیاف ساخته‌شده توسط انسان، فلس و پرزهای انتهایی (flags) مانند موی طبیعی ندارند و زمانی که برای اولین‌بار معرفی شدند، این موضوع به این معنا بود که قلم‌موهای مصنوعی نمی‌توانند به‌اندازه قلم‌موهای موی طبیعی، رنگ در خود نگه دارند؛ اما پیشرفت در فناوری تولید الیاف مصنوعی باعث شده است تا امروزه انواع قلمو آبرنگ با موی مصنوعی شباهت بیشتری به ویژگی‌های موی طبیعی پیدا کنند.

برخی از برندهای سازنده، قلم‌موهای مصنوعی سطح بالا تولید می‌کنند که ویژگی‌های طبیعی انواع خاصی از موی طبیعی را تقلید می‌کنند. در واقع، برخی از این قلم‌موها به‌قدری شبیه نوع طبیعی خود هستند که تشخیص آن‌ها تقریباً غیرممکن است.

قلم‌موهای مصنوعی با کیفیت پایین‌تر ممکن است کمی سفت‌تر باشند و مقدار رنگ کمتری در خود نگه دارند؛ اما این به‌معنای ناکارآمدبودن آن‌ها نیست. نرمی مو و نوک‌های ظریف این قلم‌موها می‌تواند برای نقاشی با جزئیات بالا بسیار مناسب باشد.

یکی از مزایای مهم قلم‌موهای مصنوعی نسبت به نوع طبیعی این است که تحمل بالاتری در برابر استفاده‌های مکرر دارند. این قلم‌موها می‌توانند در برابر مصرف روزانه مقاومت زیادی داشته باشند. اگر به‌درستی آن‌ها را تمیز و نگهداری کنید، طول عمر قابل‌توجهی خواهند داشت. مزیت دیگر، قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تر آن‌هاست. اگر یک قلم‌موی طبیعی و یک قلم‌موی مصنوعی هم‌سایز را مقایسه کنید، قلم‌موی مصنوعی معمولاً گزینه‌ای اقتصادی‌تر است.

ترکیب موهای طبیعی و مصنوعی

قلم‌موهای ترکیبی از الیاف طبیعی و مصنوعی ساخته می‌شوند تا مزایای هر دو نوع مو را در خود داشته باشند. موی طبیعی بسته به نوع به‌کاررفته (سمور یا سنجاب) ظرفیت بالایی برای نگه‌داری رنگ به قلم‌مو می‌دهند؛ درحالی‌که بخش مصنوعی دوام بالای آن را تضمین می‌کند. مزیت دیگر این نوع قلم‌موها این است که در مقایسه با یک قلم‌موی سمور خالص در همان سایز، قیمت به‌مراتب کمتری دارند.

انواع قلمو آبرنگ از نظر اندازه

به‌طورکلی، هرچه عدد روی قلم‌مو بزرگ‌تر باشد، اندازه قلم‌مو هم بزرگ‌تر خواهد بود. بیشتر قلم‌موها با اعدادی بین 000 تا حدود 24 اندازه‌گذاری می‌شوند؛ هرچند برخی برندها ممکن است سایزهایی کمی بزرگ‌تر یا کوچک‌تر هم داشته باشند. قلم‌موهای خیلی کوچک، مانند 000، گاهی با عنوان 3/0 شناخته می‌شوند. به‌همین‌ترتیب 0000 معادل 4/0 خواهد بود و همین‌طور ادامه دارد. انواع قلمو آبرنگ تخت (Flat) گاهی از همین سیستم عددی استفاده می‌کنند؛ اما ممکن است سایز آن‌ها با واحد اینچ یا میلی‌متر بیان شود. متأسفانه، همه برندها از سیستم اندازه‌گیری یکسانی پیروی نمی‌کنند؛ بنابراین یک قلم‌موی سایز 6 در یک برند ممکن است با سایز 6 در برند دیگر متفاوت باشد.

اگر روی ابعاد کوچک تا متوسط کار می‌کنید و فقط می‌خواهید یک قلم‌مو بخرید، پیشنهاد ما یک قلم‌موی گرد (Round) سایز متوسط، مثلاً سایز 6 یا 8 است. اگر قصد دارید چند قلم‌مو امتحان کنید، می‌توانید یک قلم‌موی کوچک‌تر برای جزئیات ظریف (مثلاً سایز 1 یا 2) و یک قلم‌موی بزرگ‌تر (سایز 10 یا 12) اضافه کنید تا دامنه ضربه‌های قلم‌موی شما گسترش یابد. اگر بخواهید فراتر از قلم‌موهای گرد بروید، یک قلم‌موی تخت 1/2 اینچی هم می‌تواند تنوع خوبی اضافه کند. خرید یک ست قلم‌مو اغلب راهی اقتصادی برای امتحان چند مدل مختلف از یک برند خاص است.

شما می توانید با انواع پالت  برای نقاشی آشنا شوید.

انواع قلمو از نظر شکل و کاربرد

از نظر شکل می‌توان انواع قلمو آبرنگ را به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:

قلم‌موی گرد (Round)

قلم‌موی گرد احتمالاً پرکاربردترین قلم‌موی شما خواهد بود. این قلم‌موها می‌توانند انواع بسیار متنوعی از اثرات را ایجاد کنند. موهای این نوع قلم‌مو در یک بست استوانه‌ای قرار گرفته‌اند و به نوک تیزی ختم می‌شوند. نوک تیز آن برای کشیدن خطوط ظریف بسیار مناسب است و با واردکردن فشار بیشتر می‌توان آثار پررنگ‌تر ایجاد کرد. قلم‌مویی با نوک کندتر برای پرکردن نواحی با رنگ عالی است.

قلم‌موی گرد نوک‌تیز (Pointed Round)

این قلم‌مو مشابه قلم‌موی گرد معمولی است؛ اما موهای آن کمی بیشتر از بست بیرون آمده‌اند. این قلم‌موها ترکیبی از مزایای قلم‌موی گرد و قلم‌موی خط‌کش هستند. موی بلندتر به شما اجازه می‌دهد ضربات بلندتری بزنید و همچنان خطوط نازک بکشید. همچنین ظرفیت نگهداری رنگ در آن بیشتر است.

قلم‌موی مینیاتوری (Miniature)

مینیاتوری قلم‌مویی بسیار کوچک برای طراحی‌های دقیق است. موهای آن زیاد از بست بیرون نیست و در کوچک‌ترین سایزها، فقط چند تار مو دارد. هرچند این قلم‌موها رنگ زیادی نگه نمی‌دارند؛ اما نوک دقیق آن‌ها کنترل خوبی برای ایجاد جزئیات فراهم می‌کند.

قلم‌موی ریگر (Rigger)

ریگر شبیه به قلم‌موی گرد اما با موی بسیار بلندتر است. نام آن برگرفته از کاربرد اصلی‌اش در نقاشی طناب‌های کشتی است. طول مو باعث می‌شود مقدار بیشتری آب نگه دارد و لرزش‌های دست را کاهش می‌دهد. همچنین می‌توانید دستتان را روی سطح نقاشی تکیه دهید و مسیر ضربه را بهتر ببینید.

قلم‌موی تخت (Flat)

این قلم‌مو دارای موهایی است که در بست تخت قرار گرفته‌اند و نوک تیز و مربعی دارند و برای پوشش‌دهی سریع رنگ، به‌خصوص در سایزهای بزرگ، مناسب‌اند. لبه نازک قلم‌مو برای خطوط ظریف و نوک مربع آن برای ضربات زاویه‌دار مناسب است. گاهی این قلم‌موها با نام “One Stroke” هم شناخته می‌شوند.

قلم‌موی زاویه‌دار (Angled)

این قلم‌مو مشابه قلم‌موی تخت است؛ اما نوک آن به‌صورت زاویه‌دار بریده شده است. این شکل مایل برای ترکیب رنگ در فضاهای سخت‌دسترس مناسب است. همچنین خطوط دقیق و تیز ایجاد می‌کند و برای کشیدن برگ، گلبرگ یا چمن هم کاربرد دارد.

قلم‌موی دَگر یا شمشیری (Dagger/Sword)

این قلم‌موها شکل خاصی شامل یک لبه خمیده و یک لبه باریک و نوک‌تیز دارند و ترکیبی از فیلبِرت و زاویه‌دار هستند. قلم‌موهای دگر بسته به مدل ممکن است کوتاه و سفت یا بلند و انعطاف‌پذیر باشند.

قلم‌موی واش (Wash)

واش شبیه به قلم‌موی تخت اما بزرگ‌تر است، معمولاً دسته تخت دارد و شبیه به قلم‌های نقاشی ساختمانی است. از واش برای پوشش وسیع و سریع رنگ استفاده می‌شود.

قلم‌موی بیضی‌شکل یا زبان‌گربه‌ای (Oval Wash / Cat’s Tongue)

قلم‌موهای بیضی‌شکل، قلم‌موهایی بزرگ با نوک منحنی، ترکیبی از انحنای فیلبِرت و نوک دقیق هستند. نوکشان تیز است و برای ضربات نرم و دقیق کاربرد دارند.

قلم‌موی فیلبِرت (Filbert)

فیلبِرت ترکیبی از قلم‌موی تخت و گرد است. این قلم‌مو لبه‌ای منحنی دارد که ضربات نرم‌تری نسبت به قلم‌موی تخت ایجاد می‌کند و برای ترکیب رنگ و کشیدن گلبرگ‌ها مناسب است. می‌توان از لبه آن برای خطوط نازک و از سطح آن برای پوشش رنگ استفاده کرد.

قلم‌موی کوییل (Quill)

کوییل شبیه به قلم‌موی گرد اما با بدنه‌ای بزرگ‌تر برای نگهداری بیشتر رنگ است و نوک دقیق و باریکی دارد. این قلم‌مو مناسب برای پوشش سریع نواحی بزرگ است و برخلاف بست فلزی معمول، دسته‌ای پلاستیکی و چند سیم دور آن دارند. در گذشته این بست از پر پرندگان ساخته می‌شد.

قلم‌موی ماپ (Mop)

ماپ قلم‌مویی بزرگ با نوکی گرد و نرم است که آب و رنگ زیادی نگه می‌دارد و برای پوشش نواحی وسیع عالی است. نوک آن برخلاف کوییل به نقطه ختم نمی‌شود.

قلم‌موی بادبزنی (Fan)

قلم‌موی بادبزنی دارای موهایی است که به‌شکل بادبزن از بست تخت بیرون آمده‌اند و برای ترکیب رنگ یا ایجاد بافت‌های خاص مانند چمن، خز یا بافت‌های طبیعی کاربرد دارد. این قلم‌مو با تکنیک قلم‌خشک (Dry Brush) افکت‌های جالبی ایجاد می‌کند.

چطور قلموی مناسب را انتخاب کنید؟

اگر تازه‌کار هستید یا گیج شده‌اید، راهنمای سریع زیر را ببینید:

سخن پایانی

یادتان باشد که تنها با انتخاب ابزار درست، تمرین کافی و یادگیری روزانه است که می‌توانید روزبه‌روز پیشرفت کنید و به یک استاد تبدیل شوید. آشنایی با انواع قلمو آبرنگ به شما کمک می‌کند تا ابزار درست را شناسایی کنید. بعضی نقاشان حرفه‌ای فقط با ۵ قلمو توانسته‌اند از «لکه قهوه» به «نقاشی پذیرفته‌شده در نمایشگاه» برسند و مطمئناً شما هم می‌توانید.